
Điều kiện tự nhiên, lịch sử, truyền thống văn hóa, di tích, danh thắng
Phường 5 thuộc thị xã Gò Công, gồm 4 khu phố: khu phố 1, khu phố 2, khu phố 3, khu phố 4, trên cơ sở chia cắt một phần đất từ xã Long Hòa, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang.
Khu phố 1: Trước 1945 là ấp Chợ Mới, thuộc xã Yên Luông Đông, tổng Hòa Đồng Trung, tỉnh Gò Công. Trong kháng chiến chống Pháp, bên chính quyền thực dân đặt tên ấp Chợ Mới, thuộc làng Yên Luông Đông, tổng Hòa Đồng Trung, tỉnh Gò Công.
Trong kháng chiến chống Mỹ, ấp Chợ Mới thuộc xã Yên Luông Đông, quận Hòa Lạc, tỉnh Định Tường. Hiện nay, phía Đông giáp khu phố 2; phía Tây giáp ấp Chợ Mới, xã Long Hòa; phía Nam giáp ấp Kim Liên, xã Long Hòa; phía Bắc giáp phường 1.
Diện tích tự nhiên 46,7ha, dân số 2.163 (466 hộ).
Ngành nghề chính: sản xuất nông nghiệp, buôn bán nhỏ.
Nghề phụ: thợ hồ, lao động phổ thông, làm thuê.
Khu phố có 1 ngôi chợ, 1 chùa (Huệ Quang), 1 miếu thờ (Phú Vạn Miếu).
Khu phố 2: Trong kháng chiến chống Pháp nằm trong một phần đất xã Phước Trung, huyện Đông và một phần thuộc làng Yên Luông, huyện Tây. Trong kháng chiến chống Mỹ, bên ngụy quyền là ấp 6, thuộc xã Long Thuận, quận Hòa Lạc tỉnh Gò Công.
Sau 1975 gọi là ấp Cô Bắc, thuộc xã Long Thuận, thị xã Gò Công. Sau nhiều lần thay đổi, đến tháng 01 năm 2004 mới chính thức gọi là khu phố 2, nằm phía Bắc của phường.
Hiện nay, phía Đông giáp khu phố 3, khu phố 4; phía Tây giáp khu phố 1; phía Nam giáp ấp Tân Xã, xã Long Hòa; phía Bắc giáp kênh Salicetti, phường 1.
Diện tích tự nhiên 55,858ha, trong đó đất nông nghiệp 20ha; dân số 779 (196 hộ).
Ngành nghề chính: sản xuất nông nghiệp.
Nghề phụ: thợ hồ, thợ mộc, buôn bán nhỏ.
Khu phố có 1 chùa (Bửu Minh).
Khu phố 3: Trong kháng chiến chống Pháp, là ấp Cống Bà Chài, thuộc làng Bình Nghị, huyện Đông, tỉnh Gò Công. Bên chính quyền thực dân đặt tên ấp Cống Bà Chài, thuộc làng Bình Nghị, huyện Đông, tỉnh Gò Công. Trong kháng chiến chống Mỹ, ấp Cống Bà Chài thuộc xã Long Thuận, quận Hòa Lạc, tỉnh Gò Công.
Từ năm 1976 đến năm 1983, bao gồm phía Đông đường 862 (hiện nay), khóm 8 thuộc thị trấn Gò Công và phía Tây đường 862 là ấp Bắc, xã Bình Nghị.
Từ năm 1983 đến 1985 là khóm 8, khu phố 2, thị trấn Gò Công. Từ 1987 đến 2003 là ấp Kim Liên, xã Long Hòa, thị xã Gò Công. Từ tháng 01 đến năm 2004 đến nay, chính thức là khu phố 3, phường 5.
Hiện nay, phía Đông giáp ấp Thuận Hòa, xã Long Thuận; phía Tây giáp khu phố 2, phường 5; phía Nam giáp khu phố 4, phường 5; phía Bắc giáp khu phố 3 và khu phố 4, phường 2.
Diện tích tự nhiên 39ha, trong đó đất thổ cư 30,7659ha; dân số 838 (161 hộ).
Ngành nghề chính: dịch vụ - thương mại - sản xuất nông nghiệp.
Nghề phụ: thợ hồ, thợ mộc, thợ may, lao động phổ thông, làm thuê.
Khu phố có 1 chùa (Bửu Thanh).
Khu phố 4: Trong kháng chiến chống Pháp là ấp Xóm Kinh, làng Tân Duân Trung, tổng Hòa Lạc Hạ, tỉnh Gò Công. Bên chính quyền thực dân là ấp Tân Thạnh, xã Phước Trung.
Trong kháng chiến chống Mỹ là ấp Xóm Kinh, xã Phước Trung, huyện Đông, tỉnh Gò Công. Bên ngụy quyền là ấp Tân Thạnh, quận Hòa Lạc, tỉnh Gò Công.
Hiện nay, phía Đông giáp ấp Thuận Hòa, xã Long Thuận; phía Tây giáp khu phố 2, phường 5; phía Nam giáp ấp Tân Xã, xã Long Hòa; phía Bắc giáp khu phố 3, phường 5.
Diện tích tự nhiên 26ha, trong đó đất thổ cư 2ha; dân số 462 (106 hộ).
Ngành nghề: sản xuất nông nghiệp.
Nghề phụ: thợ hồ, lao động phổ thông, làm thuê.
Gò Công nói chung và phường 5 nói riêng là vùng đất được ổn định dân cư từ lâu, do điều kiện lịch sử, địa giới hành chánh luôn thay đổi phù hợp theo tình hình của từng giai đoạn lịch sử. Phường 5 vừa là thành thị, vừa là nông thôn. Sau kh thị xã Gò Công mở rộng vành đai phía Nam, phường 5 đ hình thành các khu đô thị mới theo các trục đường chính, như đường Thủ Khoa Huân, đường Trương Định (nối dài), đường Trần Công Tường; mạng lưới giao thông liên khu phố được quy hoạch mở rộng và thông thoáng. Trong thời kỳ chống thực dân Pháp, cùng nhân dân 40 làng của tỉnh Gò Công đã nhất tề tụ tập dưới ngọn cờ khởi nghĩa của Trương Định, Đỗ Trình Thoại chống thực dân Pháp. Đầu thế kỷ XX, mở đầu cuộc vận động giải phóng dân tộc theo khuynh hướng tư sản như phong trào Đông Du (1904-1908), phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục và phong trào Việt Nam Quang Phục Hội do cụ Phan Bội Châu khởi xướng và lãnh đạo đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến các tầng lớp nhân dân ở Gò Công nói chung và các làng phía Tây, trong đó có làng Yên Luông Đông và làng Yên Luông Tây (có một phần đất phường 5 hiện nay).
Từ năm Giáp Tỷ 1864, sau khi Anh hùng dân tộc Trương Công Định tuẫn tiết, năm Kỷ Tỵ 1869 thực dân Pháp sáp nhập làng Thuận Tắc và Thuận Ngãi thành làng Thành Phố; đổi huyện Tân Hòa (phủ Gia Định) thành tham biện Gò Công và chia Gò Công thành 5 tổng, 40 làng, gồm tổng Hòa Đồng Hạ, tổng Hòa Đồng Thượng, tổng Hòa Lạc Hạ, tổng Hòa Lạc Thượng và tổng Hòa Đồng Trung. Phường 5 nằm vị trí hiện nay gồm một phần của làng Yên Luông Đông và một phần của làng Thành Phố. Khi thực dân Pháp áp đặt thống trị ở nước ta, dưới chế độ thực dân, phong kiến, giai cấp địa chủ ôm chân thực dân Pháp bóc lột nhân dân ta tàn khốc, làm cho đời sống của nhân dân cơ cực, một cổ hai tròng. Thực dân Pháp chiếm được Gò Công nhưng không chiếm được lòng dân. Với lòng yêu nước nồng nàn, nhân dân yêu nước ở Gò Công vẫn duy trì được liên lạc với các phong trào yêu nước ở Nam kỳ lục tỉnh và tổ chức Hội Việt Nam Thanh niên Cách mạng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập ở Quảng Châu (Trung Quốc). Được cổ vũ bằng tư tưởng tiến bộ, nhân dân làng Yên Luông Đông, Yên Luông Tây đã tham gia phong trào yêu nước, trong đó có ông Nguyễn Xuân Đài. Năm 1930, tại đây đã xuất hiện truyền đơn báo hiệu Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Tháng 8/1945, nhân dân 2 làng Yên Luông Đông và Yên Luông Tây đã chứng kiến cuộc mittinh chào mừng Cách mạng tháng Tám năm 1945 đạt thắng lợi và hân hoan chào mừng Hiệp định Genève năm 1954.
Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, vùng đất Yên Luông mặc dù là vùng ven tỉnh lỵ, chỉ cách một con sông, nhưng thực tế đời sống kinh tế - xã hội của nhân dân trên địa bàn vùng ven nội thị không khác gì cư dân vùng nông thôn, vì chính quyền thực dân và tay sai chỉ đầu tư tập trung vùng nội ô và các cơ quan đầu não tỉnh lỵ của chúng. Trong điều kiện sống có nhiều khó khăn thiếu thốn và trong hoàn cảnh chiến tranh loạn lạc do sự đàn áp, bóc lột của thực dân, phong kiến, cư dân ở nơi này buộc lòng rời bỏ quê hương đi xứ khác để tìm kế sinh nhai. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất Tổ quốc, Đảng bộ cùng nhân dân tích cực khôi phục đời sống kinh tế - xã hội.
Là vùng đất bồi ven biển, khí hậu ôn hòa, thể hiện 2 mùa mưa nắng rõ rệt, vùng đất Gò Công xưa là rừng rậm, đầm lầy; trong quá trình khai phá lập nghiệp, ruộng đất phần lớn tập trung vào những địa chủ giàu có, nông dân chỉ một bộ phận có những mảnh ruộng nhỏ, nhiều người không ruộng phải làm thuê cho địa chủ, một bộ phận cư dân buôn bán nhỏ lẻ tập trung tại chợ Gò Công; một số sản vật nông dân tạo ra muốn đem ra chợ Gò Công phải qua 3 cây cầu bắc bằng gỗ thô sơ, đó là cầu cây (hiện nay không còn), cầu Đúc và cầu Kinh Tỉnh (sau này thực dân Pháp xây dựng bằng cầu xi măng cốt thép). Trường học chỉ có 1 trường làng đến lớp ba (lớp năm, lớp tư, lớp ba), muốn học hơn nữa phải ra thị xã hoặc lên Mỹ Tho.
Đời sống của giai cấp nông dân và nhân dân lao động nghèo bị chủ nghĩa thực dân và phong kiến bóc lột từ thế hệ này sang thế hệ khác, những mâu thuẫn tích tụ ngày càng trầm trọng giữa địa chủ với nông dân; giữa cường hào ác bá, tay sai thực dân với sưu cao thuế nặng đối với lớp nghèo thành thị đã trở thành mâu thuẫn cơ bản. Vì vậy, trong những cuộc đấu tranh chống thực dân, phong kiến, nhân dân Gò Công nói chung và nhân dân phường 5 nói riêng một lòng theo Đảng làm cách mạng để giải phóng quê hương. Phường 5 có số người theo đạo rất ít; theo số liệu, hiện nay toàn phường có 3 chùa, 1 nhà thờ Tin Lành, nhân dân theo đạo chỉ chiếm 7% dân số. Những ngày lễ trọng, các tín đồ tôn giáo thể hiện sự thành kính tâm linh, ngoài ra hàng năm vào dịp tháng giêng, tháng hai (AL), nhân dân các khu phố đều có tổ chức lễ "Cúng đất" nhằm cầu nguyện cho "Quốc thái, dân an" và tưởng nhớ các vị tiền hiền có công khai phá vùng đất màu mỡ cho cư dân lập nghiệp, đồng thời tưởng nhớ đến các anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập của dân tộc. Riêng tại khu phố 3, nhân dân lập miếu thờ các liệt sĩ: Trần Văn Thiêng và Trần Văn Điêu đều hy sinh năm 1945 và ngày Thương binh, liệt sĩ hàng năm, nhân dân khu phố 3, khu phố 4 đều có giỗ tế lễ liệt sĩ. Do vị trí địa lý, phong thổ đặc biệt của phường mà gia đình hoàng tộc, gồm: bàPhạmThị Phụng (em gái ông Phạm Đăng Hưng); bà Trần Thị Sanh (con gái bà Trần Thị Phụng, vợ thứ của Anh hùng dân tộc Trương Định), khi qua đời được an táng tại phường 5. Hiện 2 ngôi mộ trên còn tồn tại với thời gian, đây là những địa danh lịch sử không kém phần hấp dẫn cho du khách trong và ngoài tỉnh. Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, ý chí phản kháng, chống áp bức, bất công và cuộc sống luôn phải đấu tranh với thiên nhiên khắc nghiệt, đã tạo nên bản sắc riêng của người dân Gò Công nói chung và người dân phường 5 nói riêng. Đó cũng chính là nguồn gốc của tinh thần đoàn kết, sôi nổi hăng hái cách mạng. Bản sắc ấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đã được kết tinh lại và phát triển rực rỡ hơn bao giờ hết trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ngày nay. Sau ngày 30/4/1975, về mặt địa lý hành chính, trên địa bàn thị xã thành lập 5 phường với 21 khóm; phường 5 trước đây đặt tại địa điểm Lăng Ông thuộc khóm 20. Đến ngày 26/3/1977, thị xã Gò Công giải thể, thành lập thị trấn trực thuộc huyện Gò Công thì phường 5 không còn, nhưng 21 khóm vẫn duy trì và trực thuộc thị trấn Gò Công. Ngày 13/4/1979, huyện Gò Công được tách ra thành lập thêm huyện Gò Công Tây. Ngày 04/5/1979, Ban Thường vụ Huyện ủy Gò Công quyết định thay đổi địa giới và khu vực hành chính của thị trấn Gò Công. Một phần khóm 8 của thị trấn Gò Công (hiện nay khu phố 3, 4) giao cho xã Yên Bình (huyện Gò Công Tây). Ngày 16/02/1987, khi tái thành lập, thị xã Gò Công gồm 2 phường, 4 xã.
Căn cứ Nghị định số 154/2003/NĐ-CP ngày 09/12/2003 của Chính phủ về việc thành lập phường 5 thuộc thị xã Gò Công, trên cơ sở chia cắt một phần đất của xã Long Hòa, th xã Gò Công. Từ đó phường 5 đã được hình thành đến nay./.